.png)
Pannen, je hebt ze elke dag wel nodig. Voor het koken, bakken en misschien nog wel meer. Er zijn dan ook vele pannen van vele merken en materialen op de markt. En iedereen heeft denk ik weleens gehoord van teflon pannen en dat teflon slecht voor je zou zijn. Maar is dat echt zo? En welke pannen kun je het beste gebruiken? Vandaag duik ik met jullie in de wereld van pannen.
Teflon
Laten we maar gelijk de "koe bij de hoorns vatten". Teflon pannen. Wat is teflon precies? Teflon is een chemische stof (verbinding) die ook wel gepolymeriseerd polytetrafluoretheen (PTFE) wordt genoemd. Het is een soort plastic en wordt veel gebruik in pannen met een anti-aanbaklaag, omdat dit soort plastic een laag wrijvingsgehalte heeft. Hierdoor blijven er slecht dingen aan het plastic vast zitten. Het glijdt er als het ware overheen. Uit onderzoeken is gebleken dat bij een temperatuur van 260°C de kwaliteit van teflon achteruit gaat. En als het materiaal een temperatuur hoger dan 350°C bereikt, dan begint de stof teflon te ontleden. De stoffen die dan vrijkomen, zijn gevaarlijk voor vogels, zo bleek uit diezelfde onderzoeken. Het gaat dan om vogels die mensen als huisdieren houden, zoals bijvoorbeeld een parkiet of papegaai.
Wanneer je zoekt op teflon, dan vind je heel veel pannen. Ook pannen van het pannenmerk teflon trouwens. Maar je vindt ook dat het niet schadelijk is. Maar als het schadelijk is voor vogels, is het dan niet schadelijk voor ons? Hier ben ik achteraan gegaan. Ik kwam erachter dat er tot 2015 de stof perfluoroctaanzuur (PFOA) gebruikt bij het maken van telfon. En wanneer teflon met PFOA verhit wordt, komt deze erg schadelijk stof vrij. Uit Amerikaanse onderzoeken is namelijk gebleken dat deze stof de kans op kanker en tumoren in onder andere de lever en nieren zeer vergroot. Gelukkig mag deze stof niet meer gebruikt worden. Maar over het alternatief, de andere verbindingsstoffen met de verzamelnaam PFAS (waar teflon dus onder valt) las ik het volgende. Namelijk dat wederom hormonen verstoord kunnen worden. Maar ook dat het invloed kan hebben op vruchtbaarheid en ontwikkeling van kinderen. En dat de stoffen nog steeds kankerverwekkend zijn. Dit blijkt uit meerdere wetenschappelijke onderzoeken.
Ik wil jullie met deze informatie overigens niet bang maken. Dat is trouwens helemaal niet mijn bedoeling van deze blog. Ik wil jullie aan het denken zetten en voor mezelf en jullie onderzoek doen naar wat goed voor ons is en wat gezond is. Er zijn zoveel alternatieven. Waarom kiezen we daar niet gewoon voor? Als het toch beter voor ons is?
De alternatieven
Als je een nieuwe pan gaat kopen, moet je er vooral op letten dat deze PFAS-vrij is. Gelukkig zijn er veel alternatieven op de markt. Je kunt veel hiervan gemakkelijk vinden op het internet bijvoorbeeld. Ik denk dat de meeste van jullie al een aantal alternatieven in huis hebben.
RVS - Denk aan de normale rvs pan. Deze gebruiken jullie vast al vaak om soep in te maken, pasta in te koken, enzovoorts. En dat is helemaal super, want rvs is niet schadelijk en volledig veilig te gebruiken. Maar wist je dat er ook rvs braadpannen zijn? Ik heb deze zelf nog nooit gebruikt. Het gebruik ervan schijnt wel een beetje wennen te zijn, maar wanneer je het eenmaal door hebt, werkt het heel goed. Althans, dat lees en hoor ik. Rvs is veilig, omdat het een massief materiaal is dat geen stofjes of deeltjes loslaat. Dat maakt het ook nog eens heel duurzaam en heel geschikt voor heette temperaturen. Verder kan ik jullie hier helaas weinig over vertellen. Maar wat ik heb gelezen en heb gezien, is in elk geval positief.
Gietijzer - Jullie kennen het vast wel. Van die klassieke, grove, gietijzeren pannen. Gietijzer wordt gemaakt van, je raadt het al, ijzer. Daardoor is ook het gebruik van zo'n soort pan over het algemeen veilig. Aan het gebruik van de pan zitten voordelen, maar ook wel een paar nadelen. Dit zijn de voordelen: 1) De pan is dus over het algemeen veilig in gebruik. Ook wanneer je deze verhit. 2) De pan gaat super lang mee. Wanneer je de pan op de juiste manier gebruikt, is deze echt niet kapot te krijgen. 3) Als je de pan goed gebruikt, is deze gemakkelijk schoon te maken. Dit omdat je het vet er als het in ware in moeten laten zitten. Je hoeft dus niet helemaal te boenen tot de pan vetvrij is, want het doel is juist om de natuurlijk gevormde laag van vet in de pan te houden.
En dit zijn de nadelen: 1) De pan is erg zwaar. 2) Wanneer je een gietijzeren pan gebruikt, komt er ijzer vrij. Op zichzelf is dat niet perse verkeerd, maar kan wel teveel worden. Het vrijkomen van ijzer kan ook aanslag veroorzaken op je tanden. Een tip hiervoor is dus om houten spatels te gebruiken als in een gietijzeren pan kookt. Zo tast je het ijzer minder aan. Ik ben sowieso fan van houten spatels en gebruik zelf eigenlijk weinig anders. En mijn tip is om af te wisselen. Zo verminder je het gebruik van gietijzer en krijg je minder ijzer binnen.
Het gebruik van gietijzer vind ik trouwens wel een ding, want om de pan optimaal en op de juiste manier te gebruiken, moet je de pan goed klaar maken, ook wel inbranden genoemd. Maak je pan hiervoor goed schoon en vet hem daarna in met een (neutrale) olie die goed heet kan worden. Ik gebruik hiervoor kokosolie, omdat ik zelf geen moeite heb met de geur of smaak ervan en omdat deze olie goed verhit kan worden. Leg de pan daarna op zijn kop in de oven op 200°C voor ongeveer een uurtje. Leg eventueel iets in de oven om de druppels vet op te vangen. Herhaal deze stap ongeveer 2 keer. Dit heb ik zelf nog niet geprobeerd. Wat ik wel heb geprobeerd is het volgende. Je kunt de pan ook op het fornuis zetten en deze verhitten totdat de pan gaat roken (dit is normaal). Laat hierna de pan even afkoelen en veeg de overige olie weg. Herhaal deze stap nog 5 keer. Ik was helaas te ongeduldig en heb dit niet helemaal goed gedaan, haha. Dus toen ik een eitje wilde gaan bakken in de pan, ging dat mis. Het ei zat helemaal aangekoekt. Maar als je het goed doet, krijgt de pan een soort vettig laagje wat ervoor zorgt dat de pan als het ware een natuurlijke anti-aanbaklaag krijgt. Als deze eenmaal in je pan zit, werkt het super. Om de pan goed te onderhouden, moet je dit wel zo'n 2 keer per jaar doen. En was je pan dus niet in de vaatwasser of met zeep. Zo gaat de pan echt super lang mee.
Emaille - De meeste van jullie hebben vast wel een ge-emailleerde gietijzeren of stalen pan. Emaille is eigenlijk gesmolten glas en daardoor wederom veilig om te verhitten en te gebruiken. De ge-emailleerde gietijzeren pan is de pan die ik het meest gebruik. De pan wordt in de volksmond ook wel een Dutch oven genoemd, maar eigenlijk is het French oven. Een Dutch oven is namelijk geheel van gietijzer, zonder emaille dus. Ik gebruik mijn French oven echt voor van alles. Zelfs om brood mee te bakken. De pan is wel een beetje zwaar. Wanneer je een ge-emailleerde stalen pan gebruikt, zal deze trouwens wel veel lichter zijn.
Ik gebruik emaille pannen graag, en wel hierom: 1) De pan is super gemakkelijk schoon te maken. Dit komt omdat emaille een lekker glad laagje is, waar je dus zo het vuil vanaf poetst. Het koekt natuurlijk wel eens aan, maar als je de pan even laat weken, krijg je het er met een sponsje (geen schuursponsje natuurlijk, tenzij je gladde kant gebruikt) zo weer vanaf. Uiteraard wordt ook het emaille na verloop van tijd iets aangetast, omdat er bijvoorbeeld bij het braden van vlees toch het een en ander in het emaillen laagje trekt. Dit is geheel normaal en niet schadelijk. Het wordt pas schadelijk als de emaille laag beschadigt raakt, maar dat gebeurt echt niet zomaar. Pas daarom trouwens wel op met warmte en kou. Als de pan heet is, kun je hem beter niet afspoelen met koud water. Het emaille kan dan namelijk een beetje scheuren. Ook dit is niet zo erg, maar kan wel een probleem worden als de laag daardoor echt kapot gaat.
2) Een emaillen pan kan dus goed verhit worden, zonder dat dit schadelijk is. 3) Een emaillen pan gaat bij juist gebruik erg lang mee.
PFAS-vrije pannen - Tegenwoordig zijn er ook veel PFAS-vrije pannen op de markt. Dat er geen PFAS in de pannen zitten, is natuurlijk erg fijn, maar toch zijn veel van deze pannen nog gemaakt met een synthetische anti-aanbaklaag en/of aluminium. Aluminium is gelukkig niet zo slecht voor je als teflon, maar omdat wij het vandaag de dag op zo'n grote schaal gebruiken, is ook dit niet al te best voor ons. Er zijn meerdere onderzoeken waarin de stof aluminium in het bloed gelinkt wordt aan Alzheimer. Of te wel, veel aluminium kan Alzheimer veroorzaken, zo blijkt uit de onderzoeken. Gebruik deze pannen dus zeker niet te vaak.
Het merk Greenpan is hierin anders. Greenpan heeft namelijk een soort keramische
anti-aanbaklaag ontwikkeld. Dit heet Thermolon en wordt, net als keramiek, gemaakt van zand (of klei). De anti-aanbaklaag is dan ook zeker PFAS-vrij. Ik heb twee van zulke pannen en vind ze tot nu erg fijn, omdat: 1) Het eigenlijk gewoon lijkt op een normale koekenpan en dat werkt toch wel erg goed. 2) De pannen erg gemakkelijk schoon te maken zijn. Greenpan beweert dus een veilige anti-aanbaklaag te hebben ontwikkeld en daarom was ik natuurlijk enthousiast.
Maar helaas kon ik, toen ik onderzoek ging doen voor deze blog, er verder niet veel over vinden. Omdat het merk en materiaal nog zo nieuw is, zijn er dan ook nog niet heel veel onderzoeken gedaan naar dit Thermolon. Ik geloof op zich wel dat het beter is dan de normale pannen met anti-aanbaklaag. Maar verder weten we er nog weinig over. Hoe lang gaan de pannen mee en hoe snel slijt het materiaal? En wat als het materiaal slijt, is dat dan toch wel schadelijk of niet? Eigenlijk wil ik mijn onderzoek nog wel gaan uitbreiden en wellicht kan ik eens bij Greenpan navragen hoe het zit.
Keramiek - Ook een keramische pan kan een goed alternatief zijn. Bij het verhitten van keramiek komen er geen schadelijke stoffen vrij. Wat ik verder vooral las over keramische pannen is dat deze soort pan gemakkelijk schoon te maken is en dat de pan niet aankoekt. En dat deze pannen ook erg licht zijn. Waarschijnlijk is het gebruik van deze pannen te vergelijken met het gebruik van een Greenpan. Maar over keramiek is inmiddels al veel meer bekend en deze pan is echt veilig in gebruik, zo is over de vele jaren van gebruik gebleken.
Welke pan kan ik het beste aanschaffen?
Omdat ik zelf vooral bekend ben met de gietijzeren en emaillen pannen, en omdat deze ook echt niet zoveel kosten om aan te schaffen (kijk ook eens in een kringloop, daar zijn er een hoop te vinden). Omdat de klassieke pannen, zoals gietijzer, rvs, keramiek en emaille al jaren worden gebruikt en omdat er veel over bekend is, zou ik in elk geval kiezen voor het aanschaffen van zo'n pan. Je weet in dat geval gewoon wat je koopt en wat je er aan hebt. Daarnaast zijn deze pannen over het algemeen dus echt veilig. Bij de nieuwe alternatieven is dit niet altijd het geval. De Greenpan zal ik voor nu vast nog wel blijven gebruiken, want een koekenpan met anti-aanbaklaag is toch wel heel erg handig. Vooral om pannenkoeken mee te bakken bijvoorbeeld. Mocht ik meer informatie vinden over de pannen van Greenpan, dan laat ik dit natuurlijk aan jullie weten. Maar lees en onderzoek vooral ook zelf en kies dan iets wat bij jou past of wat jij gemakkelijk en fijn vindt. Let wel op dat niet alle pannen voor elke warmtebron geschikt zijn. Kijk hier dan ook even goed naar bij het aanschaffen van een voor jou nieuwe pan.
Jullie hebben in elk geval kunnen lezen dat er genoeg alternatieven zijn en dat je echt geen pan met een teflon anti-aanbaklaag nodig hebt. De stof telfon (en PFAS dus) wordt trouwens ook gebruikt in grillapparaten, tosti-ijzers en bakblikken. Dus als je volgende keer een nieuw bakblik koopt en voor een betere variant wil kiezen, let hier dan op. Een tip hiervoor is glas. Ik heb een glazen bakblik en dit werkt helemaal super. Gewoon net als een normaal bakblik. Wees je er ook van bewust dat teflon niet alleen voor pannen wordt gebruikt, maar voor veel en veel meer. Het zit in onze drinkflessen, broodtrommels enzovoorts. Plastics zijn inmiddels een groot probleem geworden in de huidige samenleving. Niet alleen omdat het schadelijk is voor ons milieu, maar ook omdat het schadelijk is voor onze lichamen. Verwarm daarom je eten liever niet in plastics en drink geen warme dranken uit plastic bekers. En heeft je flesje water in de zon gelegen en is het daardoor opgewarmd? Drink het niet meer. Gelukkig zijn inmiddels ook voor flesjes, broodtrommels en dergelijke veel alternatieven op de markt gekomen.
Het is weer een langere blog geworden dan ik had verwacht. Er valt ontzettend veel te onderzoeken en te leren en ik hoop dat jullie daarvan net zo enthousiast worden als ik. Hartelijk bedankt voor het lezen en tot snel weer!